10 jaar: Een jubelrede

“Toen wij, tien jaar geleden, stonden aan de vooravond van onze bevrijding van het juk van de vijand, was het iedere Nederlander bekend, dat er, naast de strijd die met tanks en kanonnen, met vliegtuigen en schepen gevoerd was om de tegenstander ten onder te brengen, ook een minder spectaculaire, maar daarom niet minder reële ondergrondse activiteit ontplooid was, om de vijand afbreuk te doen, een activiteit die de bedoeling had, zowel geestelijke als materiële waarden, tegen aantasting te beveiligen”, spreekt Adrianus de Bruijn de zaal toe gevuld met voornamelijk vertegenwoordigers van werkgeversorganisaties en de vakbeweging. Sommigen van hen zaten tijdens de oorlog, net als toenmalig vakbondsman De Bruijn, enkele maanden geïnterneerd in het gijzelaarskamp in Sint-Michielsgestel, want een vrije vakbeweging en werkgeversvereniging waren in de oorlog verboden.

Een decennium later herdenken deze mannen op 4 mei 1955 het 10-jarig jubileum van de Stichting van de Arbeid in de Stadsschouwburg in Utrecht. De Bruijn is inmiddels minister voor de Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie. Na de succesvolle beginjaren speelt vanaf de jaren vijftig de vraag wat het bestaansrecht van de Stichting van de Arbeid is. Het is een thema dat dikwijls op jubilea terug zal komen en veel van de inhoud van de toespraken bepaalt.

Oprichter Dirk Stikker, inmiddels geen voorzitter meer van de Stichting maar ambassadeur in Londen, betwijfelt op deze bijeenkomst hardop of hij een jubelrede of een lijkrede moet houden. Hij besluit tot het eerste: “Het laatste woord moge daarom een beroep zijn op het huidige bestuur, aan wiens handen de zorg voor deze kostbare plant [de Stichting van de Arbeid, red.] is toevertrouwd: Beseft, wat gij verworven hebt met de samenwerking, welke in ons land gestalte heeft gekregen. Laat de dagelijkse moeilijkheden, meningsverschillen en tegenstellingen nimmer vreten aan de grondslagen der samenwerking. Kortom: houdt deze samenwerking in stand!”

Meer lezen:

• 10 jaar Stichting van de Arbeid (Den Haag, 1955)
• M. van Botterburg, ‘Aan den Arbeid!’ In de wandelgang van de Stichting van de Arbeid (Amsterdam, 1995)